آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوریها و اختراعات
مصوب 1391/8/21 به همراه اصلاحات و الحاقات
فصل اول - تعاریف
ماده ۱- در این آیین‌نامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می‌روند:
الف - قانون: قانون حمایت از شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوریها و اختراعات - مصوب ۱۳۸۹-
ب - صندوق: صندوق نوآوری و شکوفایی موضوع ماده (۵) قانون.
ج - شورا: شورای راهبری فناوری‌ها و تولیدات دانش‌بنیان.
د - تجاری‌سازی: فعالیتهای مرتبط با عرضه محصول یا خدمت جدید مبتنی بر ایده‌ها یا فناوریهای جدید که شامل تمامی فرایندهای مرتبط از جمله ثبت اختراع، ارزش گذاری فناوری، اعطای امتیاز، انتقال و انتشار و کسب سایر فناوریهای مورد نیاز (مکمل) و پرداخت حق الامتیازهای مرتبط، جذب سرمایه و منابع (نمونه سازی، طراحی صنعتی فرایند یا محصول جدید، انجام آزمونها و دریافت تأییدیه‌های لازم، تولید آزمایشی، بازاریابی و رفع اشکال) و همچنین خدمات پشتیبانی تخصصی تجاری‌سازی (شامل فعالیتهای مشاوره، مدیریت فناوری، طراحی محصول و فرایند، خدمات استانداردسازی، اندازه سنجی و خدمات آزمایشگاهی) میشود.
هـ - سرمایه گذاری ریسک پذیر: سرمایه گذاری در شرکتهای جوان و نوپا که مبتنی بر فناوری و نوآوری شکل گرفته و در معرض ریسکهای بالا و غیرمتعارف می‌باشند و براساس ارزیابی‌های کارشناسی دارای رشد فراوان در آینده خواهند بود.
و - عامل صندوق: بانکهای عامل، صندوقهای پژوهش و فناوری و سایر صندوقهای مالی دارای مجوز قانونی طرف قرارداد صندوق.
ز - دستگاه اجرایی: دستگاههای اجرایی موضوع ماده (۵) قانون مدیریت خدمات کشوری.
ح- کارگروه: کارگروه شورای راهبری فناوری‌ها و تولیدات دانش‌بنیان، موضوع ماده (4) این آیین‌نامه.
ط- معاونت: معاونت علمی و فناوری رییس‌جمهور.
ماده۲- شرکتها و مؤسساتی که در زمینه «گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری» و «تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه شامل (طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فناوریهای برتر و با ارزش افزوده بالا» فعالیت می‌نمایند، شرکت یا مؤسسه دانش‌بنیان محسوب می‌شوند.
تبصره۱- فعالیتهایی نظیر برگزاری و شرکت در همایشهای علمی، خدمات کتابداری، آموزش و کارآموزی، فعالیتهای عادی و روزمره نرم افزاری و سایر فعالیتهایی که هدف آنها طراحی محصولات یا خدمات یا بهبود کیفیت آنها نیست، از فعالیتهای دانش‌بنیان به شمار نمی روند.
تبصره۲- نمایندگی شرکتهای خارجی و شرکتهای واردکننده محصولات دانش‌بنیان که به امر تجارت می‌پردازند، از شمول این آیین نامه خارج هستند.
تبصره۳- شرکتهای دولتی، مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی و شرکتها و مؤسساتی که بیش از پنجاه درصد از مالکیت آنها متعلق به شرکتهای دولتی، مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی باشد، مشمول حمایتهای قانون نیستند.
ماده 3- وظایف شورا به شرح زیر است:
الف- سیاستگذاری در خصوص نحوه تشخیص و حمایت از شرکتهای دانش‌بنیان و نظارت بر اجرای قانون.
ب- سیاستگذاری در راستای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و رفع موانع، تقویت و توسعه شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان.
پ- تصویب و ابلاغ طرحهای اولویت‌دار اقتصاد دانش‌بنیان مرتبط با اقلام راهبردی و طرحهای توسعه توانمندی‌های فناورانه و تولید داخل در حوزه‌های فعالیت دستگاههای اجرایی.
ت- بررسی و تصویب برنامه‌های حمایتی دستگاههای اجرایی در انطباق با اهداف قانون و قانون جهش تولید دانش‌بنیان - مصوب 1401 - و تعیین تکالیف آنها در حمایت و توسعه و بهره‌گیری از ظرفیت شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان.
ث- تعیین اهداف کمّی اجرای قانون و تعیین مأموریت دستگاههای اجرایی در تحقق شاخص‌های اقتصاد دانش‌بنیان با رعایت قوانین و مقررات مربوط.
ج- تعیین سیاست‌ها و راهبردهای حمایتی و تشویقی با هدف توسعه شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان.
چ- سیاستگذاری و نظارت بر توسعه نظام تأمین مالی اقتصاد دانش‌بنیان با تمرکز بر هم‌افزایی میان فعالیتهای صندوق نوآوری و شکوفایی و صندوقهای پژوهش و فناوری و زمینه‌سازی برای استفاده از منابع صندوق توسعه ملی در توسعه اقتصاد دانش‌بنیان.
ح- تصویب ساختار فعالیت کارگروه تولید بار اول و سیاستگذاری و نظارت بر عملکرد آن.
خ- تصویب سازوکار تشخیص مصادیق رقابت بین شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان و وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و شرکتهای دولتی و مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی و حسب مورد ارجاع موارد تخلف به نهادهای مسئول نظارت و پیگیری.
د- سیاستگذاری در خصوص رفع موانع توسعه صادرات محصولات دانش‌بنیان با تأکید بر جهت‌دهی به کمک‌های فنی و اعتباری خارجی و توسعه ابزارهای مالی موردنیاز.
ذ- تصویب معیارهای مربوط به اندازه‌گیری و تقویت سرمایه‌گذاری بنگاه‌های بزرگ اقتصادی و بخش خصوصی در تحقیق و توسعه اثربخش و سازوکارهای متناسب با زیست‌بوم نوآوری و همچنین نظارت بر نحوه تخصیص اعتبار مالیاتی به این بنگاه‌ها.
ر- تصویب سازوکارهای مربوط به توسعه سرمایه‌گذاری سازمان‌های توسعه‌ای و بانک‌ها و مؤسسات اعتباری در حوزه دانش‌بنیان با مشارکت صندوق نوآوری و شکوفایی در طرحهای توسعه فناوری مصوب.
ز- تصویب نحوه بهره‌مندی واحدهای پژوهشی، فناوری و مهندسی مستقر در پارکهای علم و فناوری و شهرک‌های فناوری از مزایای قانون دانش‌بنیان به پیشنهاد وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
ژ- تسهیل فرایندهای توسعه زیرساخت‌ها و مجوزهای موردنیاز برای استقرار و فعالیت شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان و فناور با هماهنگی دستگاههای ذیربط.
تبصره 1- مصوبات شورا برای دستگاههای اجرایی لازم الاجرا است.
تبصره 2- دبیرخانه شورا در معاونت علمی و فناوری رئیسجمهور تشکیل و جلسات آن حداقل ماهی یکبار برگزار میشود.
ماده4 - به منظور پیشنهاد سیاست‌ها و اقدامات اجرایی و تدوین سازوکار لازم برای اجرای قانون و مقررات مربوط، کارگروه با ترکیب اعضای زیر تشکیل میشود:
الف- معاون علمی و فناوری رئیسجمهور (رئیس کارگروه)؛
ب- معاون وزیر علوم، تحقیقات و فناوری؛
پ- معاون وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح؛
ت- معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت؛
ث- معاون وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی؛
ج- معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی؛
چ- معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات؛
ح- معاون وزیر جهاد کشاورزی؛
خ- معاون وزیر آموزش و پرورش؛
د- معاون رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور؛
ذ- معاون بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران؛
ر- رئیس هیأت عامل صندوق؛
ز- دو نفر صاحب نظر در حوزه شرکتهای دانش‌بنیان و پارکهای علم و فناوری به پیشنهاد کارگروه و حکم رئیس کارگروه؛
ر- یک نفر صاحب نظر به پیشنهاد اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و حکم رئیس کارگروه.
تبصره 1- نمایندگان سایر دستگاه‌ها حسب مورد با حق رأی به جلسه دعوت می‌شوند.
تبصره 2- دبیر کارگروه با حکم رئیس کارگروه منصوب میشود.
ماده 5- کارگروه موظف است در چهارچوب سیاست‌های شورا اقدامات زیر را انجام دهد:
الف- تدوین حوزه‌های فعالیتهای دانش‌بنیان و معیارهای تشخیص مصادیق و نظارت بر ارزیابی شرکتهای دانش‌بنیان توسط معاونت.
ب- نظارت بر عملکرد دستگاه‌ها و معاونت در ارزیابی و حمایت از شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان و تدوین و ارائه گزارش‌های دوره‌ای به شورا.
پ- شناسایی موانع و مشکلات توسعه شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان و پیشنهاد راهکارهای رفع آنها به شورا.
ت- پیگیری اجرای مصوبات شورا توسط دستگاههای اجرایی از جمله شناسایی اقلام راهبردی و اجرای طرحهای توسعه توانمندی‌های فناورانه با تأکید بر توسعه فناوریهای سازگار با محیط زیست و تولید داخل در حوزه‌های فعالیت آنها.
ث- بررسی برنامه‌های حمایتی موجود و طراحی برنامه‌های حمایتی جدید در تعامل با دستگاههای اجرایی در چهارچوب اهداف قانون و ارائه پیشنهاد به شورا.
ج- بررسی موارد تخلف مربوط به رقابت میان شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان و وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و شرکتهای دولتی و مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی و گزارش آنها به شورا؛
چ- تدوین برنامه‌های حمایتی در راستای پشتیبانی و رفع موانع توسعه صادرات محصولات دانش‌بنیان به ویژه با تأکید بر جهت‌دهی به کمک‌های فنی و اعتباری خارجی و توسعه ابزارهای مالی موردنیاز در تعامل با دستگاههای اجرایی؛
ح- تعیین مصادیق سرمایه‌گذاری مستقیم و غیرمستقیم بنگاه‌های بزرگ اقتصادی، سازمان‌های توسعه‌ای و بانک‌ها و مؤسسات اعتباری فقط در طرحهای دانش‌بنیان، تحقیق و توسعه اثربخش و فعالیتهای نوآورانه و نظارت بر هزینه‌کرد تحقیق و توسعه آنها در چارچوب معیارهای شورا؛
خ- اعطا و لغو مجوز، هدایت و نظارت بر فعالیت صندوقهای پژوهش و فناوری و تصویب ضوابط فعالیت آنها در چهارچوب اساسنامه و مصوبات شورا.
ماده6- به منظور استفاده شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان از منابع صندوق یا نهادهای مالی همکار آن برای دریافت کمکها و تسهیلات و سایر حمایتهای پیش بینی شده در قانون، صندوق موظف است نسبت به بررسی وضعیت اقتصادی و مالی شرکتها و مؤسسات یاد شده و تعیین تضامین مناسب برای هر نوع از خدمات اقدام نماید.
فصل دوم - اعطای کمک
ماده 7- دستورالعمل اعطای حمایتهای مالی و تسهیلاتی بر اساس اساسنامه صندوق با تصویب هیئت امنا و در چهارچوب قوانین و مقررات مربوط مشخص میشود.
تبصره- صندوق موظف است به منظور تطبیق با اهداف مندرج در قانون، آیین‌نامه‌های مصوب را در اختیار دبیرخانه قرار دهد و امکان دسترسی کامل و برخط شورا بر عملکرد صندوق را در موارد مربوط فراهم سازد.
ماده8- در اجرای بند (ه-) ماده (۳) قانون و به منظور کاهش خطرپذیری محصولات و خدمات شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان، بیمه مرکزی ایران مکلف است پوشش بیمه ای مناسب را در مراحل طراحی، تولید، عرضه و بکارگیری این نوع محصولات و خدمات طراحی و ایجاد نماید.
فصل پنجم - مشارکت
ماده9- به منظور توسعه سرمایه گذاری ریسک پذیر، صندوق برای تأسیس و توسعه شرکتها و صندوقهای سرمایه گذاری ریسک پذیر تا سقف چهل و نه درصد سهام، مشارکت نماید و حداکثر پس از پنج سال سهام خود را واگذار نماید.
ماده 9 مکرر- صندوق مجاز است براساس دستورالعمل مصوب هیئت امنا نسبت به مشارکت در طرحهای تجاری سازی شرکتها و مؤسسات دانش بنیان اقدام نماید.
فصل ششم - معافیتهای مالیاتی و گمرکی
ماده10- به منظور تکمیل چرخه سرمایه گذاری خطرپذیر و امکان استفاده شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان از بازار سرمایه، سازمان بورس و اوراق بهادار مکلف است نسبت به تعیین و تسهی-ل ساز و کار عرض-ه سه-ام شرکتهای دانش‌بنیان در بازار فرابورس، دستورالعملهای اجرایی لازم را تهیه و ابلاغ نماید.
ماده11- درآمدهای مشمول مالیات شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان ناشی از قراردادها و فعالیتهای تحقیق و توسعه، تجاری‌سازی و تولید محصولات و خدمات دانش‌بنیان به مدت پانزده سال از مالیات موضوع ماده (۱۰۵) قانون مالیاتهای مستقیم معاف هستند.
ماده12- شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان از پرداخت هزینه‌های عوارض و حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض صادراتی معاف هستند.
ماده13- در اجرای ماده (۳) قانون وزارت امور اقتصادی و دارایی با همکاری معاونت موظف است دستورالعمل اجرایی این فصل را ظرف سه ماه پس از ابلاغ این آیین نامه تهیه و به سازمان امور مالیاتی کشور و گمرک ایران ابلاغ نماید.
فصل هفتم - اولویت دهی به شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان و سایر حمایت ها
ماده14- شهرک‌های صنعتی دولتی و شهرک‌های فناوری، شهرک‌های سلامت، شهرک‌های کشاورزی، پارکهای علم و فناوری، مراکز رشد، مناطق ویژه علم و فناوری و مناطق ویژه اقتصادی موظفند نسبت به اولویت دهی در استقرار شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان اقدام نمایند.
ماده15- صندوق حداقل سی درصد کمکها، تسهیلات و سرمایه گذاری‌های خود را به شرکتهای دانش‌بنیان مستقر در مراکز رشد علم و فناوری، پارکهای علم و فناوری، مناطق ویژه علم و فناوری و مناطق ویژه اقتصادی تخصیص دهد.
ماده16- شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان در مناقصات قراردادهای پژوهشی، فناوری و تجاری‌سازی و عرضه کالاهای دانش‌بنیان ساخت داخل دستگاههای اجرایی حائز اولویت می‌باشند.
تبصره۱- دستگاه اجرایی پس از دریافت تأییدیه صلاحیت شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان، امتیاز ارزیابی کیفی و فنی آنها را با ضریب ۲/۱ (۱۲۰ درصد)، برای شرکتهای دانش‌بنیان مستقر در مناطق ویژه اقتصادی تا ضریب 5/1 (150 درصد) و برای شرکتهای دانش‌بنیان فعال در حوزه فناوریهای مرتبط با بهبود محیط زیست تا ضریب 2 (200 درصد) محاسبه می‌نماید. برای شرکتهای مستقر در پارکهای علم و فناوری و مناطق ویژه علم و فناوری تا ضریب 5/1 (150 درصد) با تأیید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و یا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حسب مورد قابل افزایش است.
تبصره۲- شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان برای ارائه و فروش محصولات و خدمات دانش‌بنیان خود در مناقصات دولتی مشمول تخفیف پنجاه درصدی در مبلغ سپرده شرکت در مناقصه می‌گردند.
ماده15- دستگاههای اجرایی می‌توانند در اجرای ماده (6) قانون و از محل اعتبارات مصوب مربوط حداقل یک درصد مبلغ خرید کالا یا خدمات با مبدأ خارجی را در راستای تحقیق و توسعه، طراحی، تجاری‌سازی و ساخت داخل کالا یا خدمات مذکور از طریق شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان هزینه نمایند.
ماده16- وزارت علوم، تحقیقات و فناوری موظف است با همکاری دستگاههای اجرایی ذی ربط در اجرای تبصره (۲) ماده (۱) قانون حداکثر استفاده از توان فنی و مهندسی تولیدی و صنعتی و اجرایی کشور در اجرای پروژه‌ها و ایجاد تسهیلات به منظور صدور خدمات - مصوب ۱۳۷۵- فهرست نیازهای فناورانه، تجهیزات و مواد اولیه مورد نیاز دستگاههای اجرایی مندرج در قانون مذکور را به شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان نیز اعلام نماید.
ماده17- در اجرای ماده (۹) قانون و به منظور ایجاد و توسعه شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان و تقویت همکاری‌های بین المللی، اجازه داده میشود واحدهای پژوهشی، فناوری و مهندسی مستقر در پارکهای علم و فناوری و مناطق ویژه علم و فناوری در جهت انجام مأموریتهای محوله از مزایای قانونی مناطق آزاد درخصوص روابط کار، معافیتهای مالیاتی و عوارض سرمایه گذاری خارجی و مبادلات مالی بین المللی برخوردار گردند.
تبصره- آیین نامه اجرایی ماده (47) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران موضوع تصویب نامه شماره 28609/ت32863هـ مورخ 10/5/1384 به عنوان مقررات اجرایی ماده (9) قانون تنفیذ می گردد
ماده18- شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان مجازند مرکز فعالیت خود را در محدوده شهر تهران و دیگر شهرها با رعایت مقررات زیست محیطی مستقر نمایند.
فصل نهم - نظارت و گزارش دهی، رسیدگی به اعتراضات و مجازاتهای قانونی
ماده19- شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان می‌توانند اعتراض خود را نسبت به عملکرد دستگاههای مجری قانون با ارائه مستندات به دبیرخانه شورا ارسال نمایند. دبیرخانه شورا موظف است ظرف یک ماه نسبت به رسیدگی به اعتراضات واصل شده اقدام نماید.
ماده20- دبیرخانه شورا موظف است جهت ایجاد فرصتهای برابر و شفاف سازی حمایتها و تسهیلات مندرج در این آیین نامه نسبت به انتشار آیین نامه‌ها و دستورالعملهای ذی ربط، اسامی دستگاههای اجرایی مرتبط و بانک اطلاعاتی شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان برخوردار شده از این تسهیلات از طریق پایگاه جامع اطلاع رسانی اقدام نماید.
ماده21- شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان که از حمایتهای قانون برخوردار می‌شوند، چنانچه براساس گزارش دستگاه اجرایی ذی ربط یا نظارت دوره ای یا موردی دبیرخانه شورا یا صندوق با کتمان اطلاعات یا ارائه اطلاعات ناصحیح از این حمایتها برخوردار شده باشند یا حمایتها و تسهیلات اعطا شده بر طبق قانون را برای مقاصد دیگری مصرف نموده باشند، با تشخیص دبیرخانه شورا یا صندوق، ضمن محرومیت از استفاده مجدد از حمایتهای قانون، با ارجاع به مراجع قانونی ذی صلاح، مشمول مجازاتهای موضوع ماده (۱۱) قانون خواهند گردید.
ماده22- دبیرخانه شورا مسئولیت پیگیری اجرای این آیین نامه را به عهده دارد و مکلف است گزارش عملکرد و نحوه اجرای قانون را هر شش ماه یک بار به شورا و مجلس شورای اسلامی ارائه نماید.
